Wielkanocne tradycje i staropolskie zwyczyje

Wielkanocne tradycje

Wielkanoc jest jednym z najważniejszych świąt, również bardzo ważnym jak Boże Narodzenie. Ze świętem wielkanocnym wiąże się wiele ciekawych tradycji i zwyczajów. Wiele polskich tradycji pochodzi z pogańskich wierzeń. W kalendarzu świąt chrześcijańskich Wielkanoc pojawiła się po Soborze Nicejskim, zwołanym przez cesarza Konstantyna Wielkiego w 325 roku. To wówczas ustalono, że przypadać będzie w niedzielę po pierwszej pełni księżyca. Może ona wypaść pomiędzy 22 marca (Wielkanoc 1818 r.) a 25 kwietnia (Wielkanoc 1943 r.). Wielkanoc stała się zatem świętem ruchomym, któremu podporządkowano inne święta – wcześniejsze, takie jak Środa Popielcowa i późniejsze, np. Boże Ciało. Niedziela Wielkanocna to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie celebrujące misterium paschalne Jezusa Chrystusa: jego mękę, śmierć i zmartwychwstanie.

Niedziela Palmowa

W Średniowieczu władze kościelne uznały, że jedzenie masła w dni postne jest grzechem. Europejscy władcy płacili za dyspensę na masło w swoich krajach. Dopiero od 1495 roku ludność Niemiec, Czech, Węgier i Francji  mogła bez obawy spożywać masło nawet w dni postne. Tydzień przed Wielkanocą mamy Niedzielę Palmową podczas której udajemy się do kościoła z palmą aby ją poświęcić. Palma jest symbolem odradzającego się życia. Niedziela Palmowa obchodzona jest w Polsce od średniowiecza. Obecnie w wielu miejscowościach odbywają się konkursy na najdłuższą i najpiękniej wykonaną palmę. W Polsce początki święcenia palm wielkanocnych sięgają XI wieku. Palmę wielkanocną tworzy się z trzciny, wierzby,suszonych kwiatów(lub sztucznych) czy ziół. Najlepiej gdy palma powstanie z witek wierzbowych, jest znakiem zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy. Podczas Niedzieli Palmowej odbywały się procesje, obecnie tylko w niewielu miejscowościach są nadal praktykowane. Rozpoczyna się Wieki Tydzień.

Wielki Tydzień

Nieodłącznym elementem tego bardzo ważnego tygodnia rozpoczynającego się Niedzielą Palmową a kończy zmartwychwstaniem Chrystusa w Niedzielę Wielkanocną. W czasie trwania Wielkiego Tygodnia przygotowujemy się do Wielkanocy. Przed samą Wielkanocą odbywają się ważne obrzędy i nabożeństwa odprawiane w Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielką Sobotę. Czas ten w chrześcijaństwie jest od wieków czasem skupienia, spokoju i modlitwy. Tydzień ten przypomina nam o najważniejszych wydarzeniach takich jak wjazd Chrystusa do Jerozolimy, Ostatnią Wieczerzę i zdradę Judasza, potem sąd nad Jezusem, niesienie krzyża i śmierć Jezusa.

Wielki Czawrtek to czas pojednania grzeszników z Kościołem, święcone są również oleje przeznaczone podczas namaszczeń podczas chrztu, bierzmowania, namszczenia chorych czy sakramentu kapłaństwa. W niektórych kościołach odbawa się obrzęd obmycia nóg dwunastu osobom. Umywanie nóg to obrzęd pokory i równości z Bogiem. Dlatego biskupi, czy kiedyś królowie obmywali nogi dwunastu mężczyznom na pamiątkę, gdy Jezus obmył nogi swoim apostołom podczas Ostatniej Wieczerzy.

Wielki Piątek jest dniem Męki Chrystusa. Ołtarz jest bez krzyża, obrusu, świeczników oraz kwiatów. Zostaje odsłonięty grób Chrystusa odwiedzany przez wiernych.

Wielka Sobota to dzień przed Zmartwychwstaniem. Podobnie jak w Wielki Piątek nie odbywają się msze. W tym dniu udajemy się do kościoła ze święconką aby poświęcić pokarmy. Zamiast mszy wieczorem wierni uczestniczą w Liturgii Światła, która rozpoczyna się poświęceniem ognia i wody na zewnątrz świątyni.

Polskie zwyczaje wielkanocne

• Świąteczne porządki -to nie tylko sprzątanie na święta. W ten sposób też oddzielamy zimę od lata. Ma również znaczenie symboliczne, pozbywając się zimowych troski, zło i choroby, a wpuszczamy do domu wiosenną radość i odnowę.
• Malowanie jajek- zwyczaj na który wielu czeka z niecierpliwością. Jajko to poczłtek nowego życia. Robimy więc kraszanki barwiąc jajka w łupinach cebuli lub orzecha włoskiego czy soku z buraka. Można ozdobić pięknymi wzorami. Jajka można również zdobić wycinankami z papieru lub robimy wydmuszki i oklejanki.
• Pogrzeb żuru i śledzia – dawniej obchodzono głównie na Kujawach. Podczas postu często jadano śledzie i żur. Po zakończeniu postu robiono pogrzeb tym potrawom, śledzia często przybijano do drzewa, a żur symbolicznie wylewano lub niekiedy zakopywano w ziemi. Garnki wypełniano nieczystościami i błotem a potem rozbijano o domy.

• Wieszanie lub topienie Judasza- to symbol wymierzenia kary Judaszowi za zdradę. Kukłę Judasza okładano kijami a potem palono lub topiono.
• Palmy wielkanocne- dawnie robiono palmy samoodzielnie teraz możemy kupić gotową palmę. Jest symbolem życia i zwycięstwa. Poświęcona palama przynosi domowi szczęście. Często wkładano ją za róg obrazu lub wkładano kilka gałązek pod próg domu aby strzegły przed chorobami. Połykano nawet bazie z palemki aby uchronić się przed chorobą.

Wielkanocne zwyczaje za granicą

W Niemczech (po niemiecku Osterfest) w różnych regionach może wyglądać trochę inaczej. Każdy land ma swoje zwyczaje i tradycje. Najwystawniej Wielkanoc obchodzą w Badenii-Wirtembergii, Hesji, Bawarii oraz w Północnej Nadrenii-Westfalii, Saksonii  czy Turyngii. W Niemczech obchodzenie przygotowań wielkanocnych rozpoczyna się od dekorowania domu np. okna czy drzwi oraz pomieszczeń. Natomiast na zewnątrz posiadacze ogrodów zdobią drzewka sztucznymi kolorowymi jajkami. Wielki Piątek jest dniem świątecznym i wolnym od pracy. Spotykają się ze znajomymi i rodziną, pokarmy na posiłek wielkanocny są podobne do naszych. Nie święci się pokarmów w kościołach, chyba że jest to polski kościół. W niedzielę wielkanocną dzieci poszukują słodyczy ukrytych przez wielkanocnego zajączka. Jest to zwyczaj pochodzący właśnie z Niemiec i znany na Śląsku, w Wielkopolsce czy Pomorzu Zachodnim.

We Francji święto wielkanocne jest dniem spotkań rodzinnych. Najczęściej wiel rodzin wyjeżdża z miasta. W świąteczny poranek dzieci poszukują słodkości, jajek wielkanocnych i zajączków ukrytych przez rodziców. Jajka również goszczą na stołach Francuzów w postaci np. omletów oraz ciasto przypominające gniazdo (ciasto Pâques). We Francji również nie święci się pokarmów.

We Włoszech to bardzo ważne święto. Odbywa się uroczysta msza na Placu Św. Piotra w Watykanie pod przewodnictwem papieża zakończona błogosławieństwem Urbi et Orbi. Na stołach króluje barania pieczeń lub jagnię oraz tradycyjna włoska babka Colomba pasquale uformowane na kształt gołębicy. Babka nadziewana jest migdałami i kawałkami czekolady.

W Hiszpanii obchody zaczynają się w Niedzielę Palmową (Domingo de Ramos), a kończą w Poniedziałek Wielkanocny (Lunes de Pascua). Wielkanoc obchodzona jest bardzo uroczyście, odbywają się liczne procesje.

W Anglii „Easter”  czyli w Wielkanoc odbywają się polowania na jajka i trzeba zebrać ich jak najwięcej. Potrawy na święta to jagnięcina, gotowane jajka, ciasto migdałowo-owocowe czy Easter Pudding. Święta odbywają się w spokojnej rodzinnej atmosferze. W poniedziałek wielkanocny odbywają się różne wyprzedaże i promocje.

Wielkanocne potrawy